Milena Selimi (Tirana - Albania)

sot me mire.. sesa kurre…
Po degjoj radion. Parashikimi i motit: Sot do te jete kohe me diell, ndersa te henen priten reshje shiu . Nuk eshte keq koha, po te mendosh se jemi ne prill. Radio e Splitit vazhdon me te tjera lajme. Spikerja flet per nje konflikt ne Teatrin Kombetar te Splitit ( HNK-Split). Nuk merren vesh per drejtuesin e ri te institucionit, por thene ndryshe, keto jane probleme qe lindin nga preferenca partiake. Edhe une jam gazetare ne Shqiperi dhe me vjen ndermend sa bukur kroati Edo Popovič ka shkruar ne romanin e tij“Oči”: “Gjithmonë e njëjta gjë. Gjithmonë kjo është çështja. Gjithmonë dikush kërkon diçka, ndërsa të tjerët nuk ia japin. Dhe pastaj vjen m...” S’ke ç’ben..kjo eshte jeta...nuk ka rendesi se ku jeton, ne Kroaci, Shqiperi, Mal te Zi, Serbi...gjithmone e njejta gje....Dhe ne fund gazetarja mbaron lajmin me fjalet: Konflikti mund te demtoje sezonin e ardhshem ne HNK. Ky nuk eshte lajm i mire. Mendoj, perse keto vendet tona perdorin gjithmone te njeten strategji ne art dhe kulture? Prej nje jave gjendem ne Splitin e mrekullueshem 1700-vjeçar ne breg te detit Adriatik. Per here te pare jam ne Split. Per here te pare ne Kroaci. Me nje ftese nga shoqata Udruga Kurs Splita, jam e ftuara e pare e programit “Writers and translatiors in residence”. Nuk eshte keq te jesh i pari. Pyes, perse jam vonuar kaq vjet per te pare Splitin? Ndonjehere me sjell ndermend Durresin. Nuk jemi larg, diku rreth 566 kilometra me makine nga Tirana, distance qe mund ta pershkosh per rreth 9 ore e 35 minuta. Pak njihemi. Kur mbrrita ne Split u mrekullova nga banesa, nje shtepi 400-vjeçare, e ndertuar me gure dhe dru....ndersa e zonja e shtepise, Irina mikpritese, (letoneze qe ka ardhur ketu nga dashuria per Brankon) me pret buzagaz. E palodhur ka menduar per te gjitha detajet e kesaj banese, qe te jete sa me e kendshme dhe njeheresh mistike, sikur merr fryme nga koha e Dioklecianit: Lule lavandre ne oborr, borzilok, foto dhe piktura qe te sjellin afer qytetin e vjeter. Kjo shtepi e vjeter merr fryme dhe jeton. Nga dritarja ime shoh Kambanaren e pallatit te Dioklecianit..e degjoj çdo mengjes sikur vjen per te me zgjuar nga thellesite e shekullit 13-te…marr fryme edhe une njesoj si Spliti i lashte.. Njerezit jane te gjalle, dinamike, karaktere mesdhetare, njesoj si ne..me duket sikur ngjajme. Diell, det dhe plot kafene ne shetitoren kryesore te qytetit, mbushur me te rinj dhe nena me femije qe flasin e qendrojne me ore te tera. Flitet se Spliti ka rritjen me te madhe te popullsise ne Kroaci. Njerez pafund ne meshen e te premtes ne Katedralen e Splitit “Svjeti Duh”, shume njerez ne festivalin e letersise “Pričigin”, ne koncertin e grupit me muzike etno-jazz “The Skelligs”, ne teater per shfaqjen “Elling”. Ne rrugen Marmontova fotografi Ivica Jokŝič Čohič Perko ka hapur ekspoziten me teme : “Crvena Torba Skitnja Venecijom”- Çanta e Kuqe Bredh ne Venecia, ndersa sapo ka nisur Festivali Nderkombetar i Trashegimise Kulturore... Pritet premiera e shfaqjes “Hamlet”, baletit “Bolero ” pastaj premiera “Carmina Burana” e keshtu me radhe. Spliti eshte qytet qe merr fryme dhe jeton i gjalle. Anija Jadrolinija rreshqet ne ujerat blu te Adriatikut drejt ishujve perreth Stari Grad, Vis...Hvar..me duhet te shkoj edhe ne Hvar...aty me pret Teatri me i vjeter ne Evrope (renditet i treti per nga lashtesia), ndertuar ne vitin 1612... Spliti dhe Tirana nuk gjenden larg..por kaq pak dime per njeri-tjetrin dhe kaq pak njohim historite, kulturen dhe traditat tona. Fale perpjekjes dhe kembenguljes se shoqates Udruga Kurs Splita rruge te reja hapen per shkembime te ndersjellta te artit dhe kultures sone qe gjen pika te perbashketa takimi. Me mbeshtetjen financiare te TRADUKI-t, muajin tjeter priten te promovohen ne shqip dy autoret kroate Renato Baretič dhe Edo Popovič. Lexuesi shqiptar do te mundet te njihet me ta fale botimit nga shtepia botuese shqiptare IDEART. Koha eshte per t’u njohur..histori te njejta, kultura te aferta, shpirtra te njejte..duhet te mesojme per jetet tona mesdhetare…edhe pse te vonuar…sot me mire... sesa kurre…

1.04.2010 Milena Selimi (Albania)

Vrijeme je da se upoznamo... Slične priče, slične duše.

Milena Selimi 1.04. 2010

Slušam radio. Vremenska prognoza kaže: Danas će biti sunce, a u ponedjeljak će samo neznatno zahladiti. Pa to je dobro za travanj mjesec. Splitski radio nastavlja s vijestima, novinarka govori o problemima u kazaliŝtu HNK- Split,  priča se o dolasku  novog intendanta, no grubo rečeno, to su sve neke stranačke preferencije. Kao novinarka iz Albanije povlačim paralele među našim zemljama i mislim kako dobro Edo Popović to opisao u svom romanu “Oči” - Uvijek ista stvar. Uvijek je to u pitanju. Uvijek netko hoće neŝto, a drugi mu to ne daju. I onda dolazi do sranja.

To je život... bez obzira gde živite, Hrvatska, Albania, Crna Gora,  Srbija... to je to...  I na kraja vijest završava s rečenicom: Može  se očekivati iduće sezone. Osjećam kako to nije dobro. Još jedan zaključak u uspoređivanju naših zemalja: imamo slične loše strategije za kulturu i umjetnost?

Prošlog tjedna sam došla u Split, u prelijepi 1700- godišnji grad na obali Jadranskog mora. Kao prva stipendistica projekta “Writers and translatiors in residence”, na poziv Udruge Kurs. Baš je dobro biti prvi. Po prvi put sam u Hrvatskoj, prvi put u Splitu. Čudno kako nisam došla nikada ranije, a isto more zapljuskuje Drač i Split, Tirana je udaljena samo 566 km, nepunih 10 sati vožnje. Još je čudnije što se tako malo poznajemo.

Prvi susret sa splitskim stanom, za mene je bio fascinantan.  Stara, četristogodišnja kuća, izgrađena od kamena i drva, preuređena i obnovljena kamenom i drvom. Irina, gazdarica koja je iz Latvije stigla do Splita u ime ljubavi, dočekuje me nasmijana lica i veselog duha. Neumorna Irina uredila je svaki djelić interijera, posadila cvijeće, bosiljak, lavandu... Stan živi i diše.

Zvonik katedrale u srcu Dioklecijanove palače izgleda predivno s mog prozora… osluškujem jutros, kako lijeno stiže iz 13. stoljeća i ja dišem s njim taj stari duh Splita.

Ljudi su dinamični, bučni, mediteranske osobe i opet je jedini zaključak kako smo sličnog karaktera. Sunce, more, prepune terase kavana i restorana, mnoštvo mladih ljudi, majki s djecom, svi govore glasno, smiju se, razgovaraju satima.

Praznično raspoloženje privuklo je Splićane na ulice dok nepregledna kolona ljudi pristiže na današnju misu u katedralu. Ovdje je sve obilježeno mnoštvom ljudi. Misa u katedrali,  festival Pričigin, koncert The Skelligs-a, Elling drama u kazalištu, izložba slika Ivice Jokšića Puke na temu Crvena Torba, Skitnja Venecijom. Čekam da vidim, hoće li se ista gomila ljudi pojaviti večeras i na međunarodnom festivalu baŝtine, na Hamletovoj premijeri u kazalištu, Boleru i Boheme. I znam da hoće, jer Split je grad koji živi.

Jadrolinija prepusti se u obala na Jadranskog more za Stari Grad, Vis, Hvar....moram iči u Hvar, za najstarata kazaliŝte (treča u Evropu) izgradena u 1612 godine ...

Još jednom gledam mapu Europe. Tirana i Split su jako blizu, a tako malo znamo jedni o drugima. Ali, zahvaljujući programima Udruge Kurs i poglavarstvu grada Splita, kultura i umjetnost nalaze načina za nove i značajne bilateralne razmjene. Mogu reći: za bilateralni napredak.

Tako će uz financijsku potporu TRADUKI projekta, knjige hrvatskih autora Renata Baretića i Ede Popovića, slijedećeg mjeseca biti predstavljene u albanskom prijevodu, a u izdanju izdavačke kuće IDEART iz Tirane.